Teknolojinin gelişmesi ve bilgisayar, tablet ve akıllı telefonlar gibi cihazların kullanımının artması ile birlikte internet birçoğumuzun hayatında önemli bir yer kaplamaya başladı. Ülkemizde TÜİK (2022) tarafından yapılan araştırmada internet kullanım oranı % 94.1 olarak saptanırken, interneti düzenli kullanan bireylerin oranı ise % 82.7 olarak belirlendi. Bununla birlikte, dünya genelinde de durum pek farklı değil. Bir araştırmaya göre nüfusun % 62.5’i interneti kullanıyor ve bu oranlar her geçen yıl daha da artıyor (RecroDigital Marketing, 2022). Elbette internetin ve internete ulaşmamızı sağlayan teknolojik aletlerin hayatımızdaki olumlu etkilerini yadsıyamayız. Örneğin, bilgi kaynaklarına kolayca ulaşabilmek, zamandan tasarruf etmek, her türlü işlemi verimli bir şekilde gerçekleştirmek… Diğer yandan, her geçen gün internetle olan ilişkimizin arttığını göz önünde bulundurursak, bu ilişkiyi nasıl şekillendireceğimize ve bizi bekleyen internet bağımlılığı gibi olası tehlikelere dikkat etmemiz önemli görünüyor.
İnternet Bağımlılığı Nedir?
İnternete ulaşımımızın kolaylaşması ve günümüzün büyük bir kısmını internette geçirmemiz gizli bir tehlike ortaya çıkarabilir: İnternet bağımlılığı… İnternet bağımlılığı, bireyin psikolojik durumunda değişikliklerine neden olan, sorumluluklarını yerine getirmesini engelleyen, internete girmekle ilgili aşırı istek duyma ve buna eşlik eden suçluluk duyma gibi belirtiler ortaya çıkmasına sebep olan internet kullanımı olarak tanımlanmaktadır. Böyle bir durumda bireyler, internete girmeden önce bir gerginlik ya da uyarılma yaşarlar ve sonrasında davranışı tamamlamanın ardından bir rahatlama durumu ve hoşnut olma hissi ortaya çıkar (Morahan-Martin ve Schumacher, 2000; Shapira ve ark., 2003). Buna göre, bir bireyin internet bağımlısı olup olmadığını gösteren çeşitli belirtiler söz konusudur.
- Zihnin internetle aşırı meşguliyeti,
- Doyum sağlamak için internette fazla zaman harcanması,
- İnternet kullanımını kontrol etmede, azaltmada ve durdurmada zorluk yaşanması,
- İnternet kullanımının azaltılması veya durdurulması halinde gerginlik, huzursuzluk yaşama,
- İnternette beklenenden daha uzun süre vakit geçirme,
- İnternet kullanımı nedeniyle sosyal, fiziksel, mesleki ve psikolojik sorunlar yaşama,
- İnternet kullanımı nedeniyle suçluluk hissetme bu belirtiler arasındadır (Davis, 2001; Shapira ve ark., 2003; Young, 1998).
İnterneti hangi amaçla kullandığımız bağımlılığı belirlemede önemli bir faktör olarak karşımıza çıkıyor. Örneğin, yapılan araştırmalarda internetin daha çok eğlenme amaçlı kullanıldığı, bilgi amaçlı ise daha az kullanıldığı dikkat çekmektedir. Bilgi amaçlı kullanılmasının bağımlılık geliştirmede etkili olmadığı görülürken, internetin daha çok eğlenme amaçlı (sosyal medya, oyun oynama, arkadaşlık, online alışveriş vb.) kullanımı bağımlılığı ortaya çıkarıcı bir etken olarak değerlendirilmektedir (Bayraktar, 2002; Bruno, 2014; Ceyhan, 2010; Choi, 2001; Li ve Chung, 2006; Morahan-Martin ve Schumacher, 2000).
İnternet Bağımlılığı Nasıl Önlenir?
O halde, hepimizin cebinde akıllı telefonlar, elinde tabletler, işyerlerinde ve evlerinde bilgisayarlar varken internet bağımlılığını nasıl önleyeceğiz?
- İnternet hayatımızın önemli bir parçası olduğu için elbette internet kullanımını tamamen sınırlandıramayabiliriz. Hiç kullanmama ya da uzak durma iyi bir seçenek olmayacaktır. Bunun yerine, bazı zaman dilimleri belirleyip bu zamanlarda internet kullanmayı tercih edebiliriz. Ayrıca belirli aralıklarla bu rutin kullanım zamanlarını yeniden düzenlememiz gerekir.
- İnternet kullanım süresini sınırlandırmakta zorlanıyorsak, önemli ve yapmamız gereken bir işten önce interneti kullanabiliriz. Böylece süre kendiliğinden kısalır. Fakat bu durum işe yaramıyorsa, alarm vb. hatırlatıcılarla kullanımı sonlandırabiliriz.
- İnterneti hangi amaçla kullandığımıza dikkat etmeliyiz. Ayrıca eğlence amaçlı kullanıma neden bu kadar ihtiyaç duyduğumuza odaklanmak etkili olabilir. Bu tarz kullanım hangi açıdan bize iyi geliyor ya da bizi nasıl rahatlatıyor gibi sorulara cevap vermeye çalışabiliriz.
- İnternette geçirdiğimiz süreyi azaltmak için internet dışında keyif verici başka aktiviteleri hayatımıza dahil edebiliriz. Böylece başka rahatlama yolları bulabiliriz.
- Sosyal aktiviteleri arttırabiliriz. Özellikle gerçek hayatta başkaları ile ilişki kurmaktan kaçınan ya da yalnız hisseden bireyler bu yönlerini anlayabilmeleri ve ilişkilerini düzenleyebilmeleri açısından psikolojik destek alabilir.
- Çocukların küçük yaşlardan itibaren ekran süreleri kontrollü tutulmalı ve bunun yerine yapılabilecek aktiviteler belirlenmelidir.
- Son olarak eğer birey internet kullanma süresini sınırlandıramıyor ve hayatında sorunlar oluşturduğunu düşünüyorsa bir uzmandan destek almalıdır. Fakat bağımlılık tedavileri zor ve zaman isteyen bir süreçtir. Bu nedenle bireyin yeni bir hayat düzeni oluşturmak için bir miktar zamana ihtiyacı olacağı unutulmamalıdır.
Yazar: Gülen Say
KAYNAKLAR
T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu (2022, Ağustos 26). Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2022-45587 adresinden 15.07.23 tarihinde alınmıştır.
Recro Digital Marketing (2022, Ocak 28). We are social 2022: Dünyada ve Türkiye’de internet-sosyal medya kullanımı. https://recrodigital.com/dunyada-ve-turkiyede-internet-sosyal-medya-kullanimi-2022/ adresinden 15.07.23 tarihinde alınmıştır.
Batıgün, D. A. ve Kılıç, N. (2011). İnternet bağımlılığı ile kişilik özellikleri, sosyal destek, psikolojik belirtiler ve bazı sosyo-demografik değişkenler arasındaki ilişkiler. Türk Psikoloji Dergisi, 26(67), 1-10.
Bayraktar, F. Ergenlik döneminde internet kullanımının rolü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2001.
Bruno, A., Scimeca, G., Cava, L., Pandolfo, G., Zoccali, R. ve Muscatello, M. R. A. (2014). Prevelance of internet addiction in a sample of southern İtalian high school students. International Journal of Mental Health Addiction, 12, 708-715.
Ceyhan, E., (2010). Problemli internet kullanım düzeyi üzerinde kimlik statüsünün, internet kullanım amacının ve cinsiyetin yordayıcılığı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri 10(3), 1325-1342.
Choi, Y. J. (2001). Investigating Koreans’ internet use patterns and motivations, and exploring vulnerability of internet dependency. Yayımlanmamış doktora tezi.
Li, S. ve Chung, T. (2006). Internet Function and internet addictive behavior. Computers in Human Behavior, 22, 1067-1071.
Morahan-Martin, J. ve Schumacher, P. (2000). Incidence and correlates of pathological internet use among university students. Computers in Human Behavior, 16, 13-29.
Shapira, N. A., Lessig, M. C., Goldsmith, T. D., Szabo, S. T., Lazoritz, M., Gold, M. S. ve diğer. (2003). Problematic internet use: Proposed classification and diagnostic criteria. Depressin and Anxiety, 17, 207-216.
Young, K. S. (1998). Internet addiction: The emergence of a new clinical disorder. CyberPsychology & Behavior, 1(3), 237-244.